2023թ. սեպտեմբերյան դեպքերից հետո Արցախից բռնի տեղահանված բազմաթիվ քաղաքացիներ բախվեցին մի շարք խնդիրների, որոնց թվում առանձնահատուկ տեղ էին զբաղեցնում փաստաթղթային հարցերը: Տեղահանման արդյունքում շատերը կորցրել էին իրենց անձնական փաստաթղթերը, մյուսների մոտ առկա փաստաթղթերը չէին համապատասխանում ՀՀ օրենսդրական պահանջներին, իսկ որոշների փաստաթղթերն էլ մնացել էին Արցախում:

Այս իրավիճակը հատկապես բարդ էր դարձել հիմնարար փաստաթղթերի՝ մասնավորապես ծննդյան վկայականների պարագայում: Այս փաստաթղթի բացակայությունը խոչընդոտում էր ոչ միայն նոր փաստաթղթերի ձեռքբերման գործընթացը, այլև սահմանափակում էր մի շարք հիմնարար իրավունքներից օգտվելու հնարավորությունը:

Նման խնդրի առջև էր կանգնել նաև Ժաննա Գրիգորյանը, ում ծննդյան վկայականը մնացել էր Արցախում և չէր կարողանում այն վերականգնել սովորական ընթացակարգով: Նախնական փորձերը՝ ինքնուրույն լուծել խնդիրը պետական մարմինների միջոցով, ապարդյուն էին անցել: ՔԿԱԳ գործակալությունը մերժել էր վկայականի տրամադրումը՝ պատճառաբանելով հիմքային փաստաթղթերի բացակայությունը: Իրավիճակը բարդանում էր նաև նրանով, որ Արցախի ՔԿԱԳ մարմինների արխիվները մասնակիորեն էին տեղափոխվել Հայաստան, և շատ փաստաթղթեր բացակայում էին:

ԻՀԱ-ի կողմից իրականացվող «Լեռնային Ղարաբաղից բռնի տեղահանվածների իրավունքների պաշտպանության մեխանիզմների ուժեղացում» ծրագրի շրջանակներում կազմակերպված համայնքային այցի ժամանակ Ժաննա Գրիգորյանը դիմեց կազմակերպությանը՝ իր խնդրի լուծման համար աջակցություն ստանալու ակնկալիքով:

«Առանց ծննդյան վկայականի ես չէի կարողանում նույնիսկ փախստականի վկայական ձեռք բերել», – պատմում է Ժաննա Գրիգորյանը: «Ամեն անգամ, երբ փորձում էի որևէ փաստաթուղթ ձեռք բերել, պահանջում էին ծննդյան վկայականը: Դա դարձել էր իսկական փակուղի»։

ԻՀԱ-ի իրավաբանները, ուսումնասիրելով Ժաննա Գրիգորյանի գործը, հավաքեցին անհրաժեշտ փաստաթղթերը՝ ներառյալ ծնողների փաստաթղթերը և քրոջ ծննդյան վկայականը: Նրանք կազմեցին հիմնավորված դիմում ՔԿԱԳ գործակալությանը:

Սկզբնական փուլում ՔԿԱԳ գործակալությունը մերժել էր դիմումը՝ պատճառաբանելով հիմքային փաստաթղթերի բացակայությունը, սակայն ԻՀԱ-ի կողմից ներկայացված լրացուցիչ փաստաթղթերի և իրավական հիմնավոր փաստարկման շնորհիվ հաջողվեց ստանալ դրական որոշում:

«Մեր աշխատանքի արդյունավետությունը պայմանավորված է համակարգային մոտեցմամբ, – բացատրում են ԻՀԱ-ի իրավաբանները: Մենք ոչ միայն օգնում ենք կոնկրետ անձանց, այլև ստեղծում ենք նախադեպեր, որոնք կարող են օգտակար լինել նմանատիպ խնդիրներ ունեցող այլ քաղաքացիների համար»։

Ժաննա Գրիգորյանի խնդրի հաջող լուծումը ցույց է տալիս նաև, թե ինչպես կարող են հասարակական կազմակերպությունները արդյունավետ կամուրջ հանդիսանալ քաղաքացիների և պետական մարմինների միջև՝ նպաստելով վարչարարության բարելավմանը և քաղաքացիների իրավունքների պաշտպանությանը:

ԻՀԱ-ն շարունակում է իր առաքելությունը՝ աջակցություն ցուցաբերելով Արցախից տեղահանված անձանց՝ իրենց իրավունքների վերականգնման գործում: